WAA MAXAY DHAQAN?

WAA MAXAY DHAQAN?

Dhaqan "waa sida dad u qaabeeyaan waayo-aragnimadooda si cilmi ahaan ahna qofba kan kale u sii gudbiyo, jiilba jiilka xiga uu uga dhaxlo. Dhaqanku waa dhayman layska dhaxlo, haddii la dhigto, la dhugto lana dhowro. Qaab gudbinta dhaqanka waxay ahaan kartaa af ka af, ama qoraal ahaan. Waxay noqon kartaa mid loo gudbiya sheeko ahaan ama halkudhegyo ahaan, Waxaa loo gudbiyaa tusmo, tix iyo tiraab ahaan.
Waa marqaati ma doonto, in absaxankeennii iyo absuukeennii hore noo soo gudbiyeen af iyo dhaqan kumanaan jireen ah, kuwaas oo la jaanqaaday amaba ka horeeyay afafkii Sumeeriga Meesooboteemya, Ugaartiga iyo Tiiriga Finishiyiinta, Faraacinta Masaaridii hore, Ximyartii Yeman iyo koofurta Khaliijka Carabta. Waxaa intaas dheer xiriirkii dhaqaale ee ka dhaxeeyay Soomaalidii hore iyo Carabta, Faarisiinta, Hindida, Maleeshiyanka iyo Boqortooyinkii hore ee Jayniiska. Waxaase moodaa inay halkey nooga tageen wax sidaas ah aan looga badelin, balse maalinba maalinta ka danbeyso ay soo dabajarmeysay. Arrintaas waxaa ugu wacnaa, la'aanta far Soomaaliyeed oo qoran, walow ay jirtay  af-Soomaali lagu qoray far carbi iyo far Hindi iyo Xabashiba. Waxaa kale oo gaasirnimada dhaqankeenna ku yimid ugu wacan burburkii maamuladii Soomaaliyeed ee ka jiray qaybaha kala duwan ee Geeska Afrika. Maamuladaas oo ay ka mid ahaayeen kii Karanle, kii Digil-Dame ee Dhulka Boonta, kii Dhulka Berberka iyo Sinjiga, kii Walaasma iyo Awadal, kii Harla iyo Ajuuraan, kii Yurkut iyo Shankuwaaya, kii Silcis iyo Geledi, iyo kuwii ugu danbeeyay ee Dalandoolle iyo Majeerteen.
Maamuladaan ma lahayn qoraal, hase yeeshee waxay lahaayeen "hab" iyo "daw" aakhirkii noqday "dhaqan" iskiisa is wada, waxna ku darmaan waxna ka gaasirmaan. Gumeystayaashii Reer Yurub, oo hortaagnaa inuu dhaqan ka duwan kan Reer Yurub ka dhasho adduunka, ayaa maskixiyan u bedelay Soomaalida, oo markii hore ku yiri Afrikaan ma tihiin, haddana la soo taagan Muslimba ma tihiin! Taas ayaa keentay in dadka Soomaaliyeed oo muddo ka badan 1000 sano haystay diinta Islaamka, in 95%-99% aysan qori aqoonin,akhri karin ama fahmi karin Quraanka. Wixii aadan akhrininna fahankiisa buuxa helimaysid, aakhirkiina jahawareer waxaan ka ahayn, wax kale ka kordhisanmaysid. "Habkaas" qoris la'aanta iyo fahmi la'aanta diinta ayaa keenatay in Soomaalida "hadal" mooyee "daw" iyo "dhaqan" akhrisba inaanan yeelanin.
Si burburkaas nagu socdo loo soo dabajaro, waa waajib inaan dib u baxnaanino dhaqankeenna kana dhigno mid la jaanqaadi karo kuwa casriga ah ee ka jira adduunka horey u maray.