Qaybta 2aad
Dabayaaqadii sanadka 1965-kii, markaas ay Aadan Cabdulle Cismaan
iyo Jomo Kenyatta ay kulmayaan, wafdiga madax-waynaha Soomaaliya waxaa la
socday ra´iisul-wasaare Cabdi-risaaq Xaaji Xuseen. Wada-hadalkaas hore oo
labada masuul ay yeesheen wuxuu ku dhamaadey is af-garad la´aan. Sababtu waxay
ahayd Soomaaliya ayaa ku adkaysatay in Kenya ay haysato dhul Soomaaliyeed.
Fadhi leysku soo noq-noqday oo qaatay 11 saacadood ayaa wuxuu ku soo
gaba-gaboobay qoraal uu diyaariyay ra´iisul-wasaaraha Soomaaliya Cabdi-risaaq.
Waxaa diidey in uu saxiixo madax-wayne Kenyatta oo ku sheegey in qoraalku uusan
ka muuqan xushmadda ay Soomaaliya u hayso is-haysadka gobollada Kenya iyo
madax-bannaanida dalkeeda. Sidaas ayaa fadhigii looga soo kala-kacay iyada oo
aana wax heshiis ah la gaarin.
Laakiin fadhigii ay Caruusha ku yeesheen
Maxamed Ibraahin Cigaal iyo Jomo Kenyatta wuxuu kaga duwanaa midkaas hore,
iyada oo labada masuul kala saxiixdeen waraaq is af-garad. Heshiiskaas uu
Cigaal soo saxiixay oktoober 1967-kii, waxay dowladdiisii gudaha kaga kicisay
dabayl adag oo mucaarad ah. Taasina waxay ahayd mid la-sugayay oo xilligaas
Soomaalida waxaa ku xoogganaa aragtida qowmiyadeed. Dad-waynuhu wuxuu is
af-garadku ula muuqday in uu yahay mid lagu iibsaday ruuxdii qowmiyadeed ee
Soomaalida. Guux ah fal-celis ayaa ka yimid, taas oo laga dareemayay
indheer-garadkii ku noolaa magaalo-madaxda Xamar. Sidaa darteed, golihii dhexe
ee xisbiga SYL waxay qaateen fadhi ay arinka kaga hadlayaan. Kama ayan raagin
in ay soo saaraan qaraar ay ku cambaareynayaan is af-garadka. Taasi waxay
dhalisay tallaabo fal-celis ah oo dowladdu ay ka qaaday arinkaas.
Ra´iisul-wasaare M. I. Cigaal oo isagu markaas ahaa xoghayaha xisbiga SYL,
wuxuu amray in la xiro xaruntii dhexe ee xisbiga, si aanan loogu kulmin. Qoraal
ay dowladdiisii soo saartay xilligaas oo ay kaga hadleysey siyaasaddeeda
dibadda ayaa wuxuu u qornaa sidaan:
“ Annagu haddaanu nahay dowladda
Soomaaliyeed, dowladaha deriskayaga ah middoodna kuma aanu sheeganeyno dhul.
Mana aanu ku hammineyno in aanu qabsanno dhul ay dwolad kale leedahay ama aanu
dhul-ballaarsi ku kacno ”. (Africa Confidential no- 19. 22/ 11- 1967)
Ra´iisul-wasaare Maxamed Ibraahin Cigaal,
siyaasaddiisa la xiriirtay qadiyadda dhulka ay Soomaaliya ku sheeganayso
dowladaha deriska ah, wuxuu ku muujiyay khudbad uu xilligaas ka akhriyay
barlamaanka. Ereyadii khudbaddiisa waxaa kamid ahaa:
“ Annaga haddaanu nahay dowladdii
Soomaaliyeed, waxaanu muujinaynaa taageerada aanu u fidineyno Soomaalida u halgamaya
madax-bannaanidooda. Annagu iyaga ayaanu la jirnaa, welina waxaanu u fidineynaa
taageero maaddi ah iyo mid macnawi ah, taas oo goor walba joogta iyo gole walba
oo caalamku isugu yimaado. Arintaasina maahan mid aanu sinnaba uga laabaneyno
“. (Africa Confidential no- 19. 22/ 11- 1967)
Wada-hadalkii Caruusha iyo is af-garadkii
ka soo baxay, meel adag oo ayan dowladdu diyaar u ahayn ayay joojisay
siyaasaddii gudaha ee Soomaaliya. Xisbigii SYL wuxuu u kala jabay laba kooxood
oo kala qaatay fikrad taageersan iyo fikrad diiddan heshiiska. Maxamed Ibraahin
Cigaal wuxuu si wanaagsan u ogaa sababihii fashilisay siyaasadda labadii
ra´iisul-wasaare ee ka horeeyey. Sidaa darteed wuxuu qaatay aragti ah, si qabow
oo wada-hadal iyo nabad ku dhisan in uu xalka u doono. Ra´iisul-wasaarihii hore
Cabdirisaaq Xaaji Xuseen wuxuu ahaa xil-dhibaan ka-tirsan xubnaha barlamaanka,
isla-markaas wuxuu hayay xilka guddoomiyaha golaha dhexe ee xisbiga SYL. Isagu
wuxuu markaas bilaabay dhaqdhaqaaq uu ku mucaaradayo tallaabadan ay dowladdu ku
kacday. Wuxuu noqday calan-sidaha garabka mucaaradka ah ee dowladda.
Cabdi-risaaq wuxuu ku dhaqaaqay abaabul
dhismo garab xooggan oo mucaarad ah. Waxaa taageero u muujiyay xubno kamid ah
golihii dhexe ee xisbiga SYL. Laba iyo toban kamid ah golahaas ayuu gurigiisa
fadhi ugu qabtay. Xubnahaasi oo dhamaantood muujiyay mucaaradnimadooda, ayaa si
wada-jir ah waxay u soo saareen qaraar ay qoraalkiisu ku xuseen in Maxamed
Ibraahin Cigaal laga eryo xisbiga, xilkana laga qaado. Goortii uu arinkii
dibadda yimid, ra´iisul-wasaare Cigaal wuxuu markiiba ku dhaqaaqay tallaabo
siyaasadeed oo fal-celis ah, taas oo uu kaga hor-tegayo ololaha lidka ku ah
isaga iyo dowladdiisa.
Isaga oo cayaaraya siyaasadda
ah, intaanan lagugu quadayn, adiga ku quraaco, ayuu ra´iisul-wasaare Cigaal
wuxuu fadhi u qabtay gilihii dhexe ee SYL maalintii ay taariikhdu ahayd 25/ 11-
1967-ki. Dood halkaas ka dhacday ayaa waxaa lagu soo gaba-gabeeyey in
xubunnimadii xisbiga lagaga qaado Cabdi-risaaq Xaaji Xuseen. Khilaafkii soo
dhex-galay hoggaanka sare ee SYL wuxuu noqday mid cirka isku-shareerey.
Madax-wayne Cabdi-rashiid, si uu khilaafka u hakiyo wuxuu magacaabay guddi
musaalaxo oo isu soo dhoweeya labada siyaasi ee rug-caddaaga ah Cigaal iyo
Cabdi-risaaq.
Qore: Dr. Saadiq Enow
saadiq.enow@gmail.com
Qore: Dr. Saadiq Enow
saadiq.enow@gmail.com
